Inleiding
Het hedendaagse leven gaat gepaard met veel stress. De negatieve gevolgen ervan manifesteren zich in ziektes die het gevolg zijn van onze levensstijl. Het prikkelbare darm syndroom (PDS) is er een van. Verscheidene onderzoeken hebben in de afgelopen jaren uitgewezen dat een groot aantal mensen lijdt aan symptomen die gerelateerd zijn aan PDS. Het valt op dat het aantal gestaag toeneemt. PDS uit zich in aanhoudende darmspasmen, diarree, verstopping (constipatie), buikpijn en een slechte spijsvertering. De aandoening heeft geen directe invloed op de levensverwachting. Toch heeft het een aanzienlijke invloed op het arbeidsverzuim, verlaagt het de persoonlijke productiviteit, veroorzaakt het depressie, zwakte, een slechte weerstand en bemoeilijkt het de sociale omgang van de patiënt. De moderne medische wetenschap heeft geen kant-en-klare behandeling voor PDS. De behandeling houdt vaak in: symptoombestrijding en psychologische hulpverlening. Hoewel PDS een relatief recentelijke aandoening lijkt te zijn, zijn de oorzaken, symptomen en behandeling ervan reeds gedetailleerd beschreven in de gezondheidsleer van Ayurveda. Niet alleen hebben mensen het gevoel dat het hun klachten en spasmen van de darmen verlicht, ze hebben ook het idee dat Ayurveda de kwaliteit van leven verbetert.
De belangrijkste symptomen van PDS zijn pijn en een onprettig gevoel in de buikstreek, wat vaak gepaard gaat met regelmatig diarree of verstopping, evenals een ontregelde werking van de darmen. Het laatste symptoom wordt vaak uitgelokt door emotionele of psychologische stress. Daarnaast hebben personen met PDS last van darmspasmen, het gevoel hun darmen niet volledig te kunnen ontlasten, een opgeblazen gevoel of uitzetting van de buik. In sommige gevallen worden de symptomen verlicht door darmbewegingen. Meer dan anderen hebben mensen met PDS last van zure oprispingen (oesofagale reflux), symptomen die gerelateerd zijn aan het urogenitaal stelsel, het chronische vermoeidheidssyndroom (CVS), hoofdpijn, rugpijn en psychiatrische symptomen zoals depressie en angsten.
Sommige onderzoeken geven aan dat tot wel 60% van de PDS-patiënten lijdt aan psychologische aandoeningen, veelal angststoornissen of depressies. De reguliere geneeskunde van vandaag de dag biedt geen verklaring voor de precieze oorzaak van PDS. Evenmin is er een specifieke manier van diagnose beschikbaar. Vaak worden infecties en voedselallergieën aangewezen als de boosdoeners. In het hoofdstuk ‘Grahani’ van de Ayurvedische geschriften biedt Ayurveda een alternatieve verklaring voor de ziekte. De Ayurvedische visie op PDS zal in de volgende paragrafen worden beschreven.
De Ayurvedische visie op PDS
De belangrijkste teksten van de Ayurveda zijn de Charaka Samhita en de Sushruta Samhita. In deze geschriften wordt de ziekte ‘Grahani’ beschreven, een ziekte die zich hoofdzakelijk uit in specifiek omschreven symptomen: onregelmatige darmwerking, diarree, constipatie en buikpijn. Grahani wordt op een aantal manieren omschreven, maar omvat alles wat men verstaat onder het prikkelbare darm syndroom (PDS). De volgende teksten geven een verklaring voor de oorzaken en symptomen van Grahani, waarbij PDS deel uitmaakt van Grahani. Strikt genomen is de Grahani het deel van de dunne darm dat voedsel vasthoudt nadat men iets tot zich heeft genomen. Zo krijgt ons voedsel de kans om opgenomen te worden door onze spijsvertering (Agni) in de Grahani. Zodra het voedsel ter plekke verteerd is, zakt het verder.
‘Agni’ is ons verteringssysteem. Het wordt in verband gebracht met verschillende functies, zoals de opname van enzymen, gezonde samentrekking van de darmen, de juiste bacteriën en normale opname van voedingstoffen via de darmwand. Volgens de Ayurveda bestaan er dertien verschillende soorten Agni. Er zijn specifieke supplementen voor de behandeling van specifieke aandoeningen aan de Agni. Een verstoorde werking van deze Agni, of verteringsenzymen, uit zich in een aantal symptomen. Deze symptomen worden een zieke ‘Grahani’ genoemd. In zo’n geval ligt de hoofdoorzaak van Grahani of PDS bij een slechte werking van de verteringsenzymen en gerelateerde processen (samen ‘Agni’ genoemd). De oorzaken van Grahani worden in de volgende paragrafen uitgelegd.
Algemene oorzaken van Grahani (PDS)
‘Voorkomen is beter dan genezen’. Daarom is het waardevol om bij de behandeling van PDS ook naar de oorzaken te kijken. Alle wat de Agni (verteringsenzymen) verzwakt, is een directe oorzaak van het ontstaan van Grahani (PDS). Langdurige oorzaken zijn bijvoorbeeld onregelmatige eetgewoonten, overmatige inname van moeilijk verteerbaar voedsel, inname van voedsel waar men overgevoelig voor is, te weinig voedingsstoffen, vasten, overmatig eten, op onregelmatige tijdstippen eten, teveel inspanning, het ophouden van de natuurlijke drang van het plassen, ontlasten, honger, dorst, oprispingen, overmatig seksueel actief zijn, het inhouden van darmgas en het overmatig consumeren van gekruid junkfood. Ook het overmatig eten van voedsel dat heel zuur, bitter of heet (gekruid) is kan een oorzaak zijn van PDS.
De eerste symptomen van Grahani worden veroorzaakt door een verstoring van de verteringsenzymen, de Agni. Dit wordt gevolgd door diarree, spijsverteringsmoeilijkheden, emotionele problemen, stress enzovoorts. Diarree wordt meestal behandeld met antibiotica, zonder rekening te houden met de Agni. Zodra de problemen verlicht zijn, vervallen mensen weer in hun eigen eetgewoonten. De Agni zijn echter verzwakt door de diarree en hebben onvoldoende weerstand, wat hun werking aanzienlijk vermindert. Dus zelfs nadat de infectie succesvol bestreden is, verkeert de spijsvertering in een verzwakte toestand. Het kan de continue overbelasting van een ongezonde levensstijl niet aan, wat op den duur weer leidt tot Grahani. Het volgende stroomdiagram laat zien hoe ziekte zich ontwikkelt.
Algemene symptomen van Grahani
Bij mensen die lijden aan Grahani of PDS manifesteert zich één of een combinatie van de volgende symptomen: aanhoudende, abnormale, dunne ontlasting – men moet meerdere malen naar het toilet. Soms verbetert de stoelgang zich spontaan, soms raakt de patiënt verstopt (constipatie).Er is sprake van spastische darmen. De stoelgang is bovendien soms pijnlijk. Afgezien van deze hoofdsymptomen gaat Grahani ook gepaard met bijkomende symptomen. Hieronder vallen overmatige dorst, anorexia, speekselafscheiding, waterophoping in de ledematen (oedeem), gewrichtspijnen, koorts, oprispingen met een onprettige geur, brandend maagzuur en in sommige gevallen zelfs braken.
Classificatie van Grahani
Er bestaan verschillende vormen van Grahani afhankelijk van welke Dosha overheerst (de drie lichaamsdosha’s / bio-entiteiten die bijdragen aan de lichaamsfuncties). Dit zijn de Vataja, Pittaja en Kaphaja Grahani. Daarnaast wordt de categorie ook bepaald door de mate waarin voedsel verteerd wordt. Grahani kan bijvoorbeeld Sama (onvolledig verteerd) zijn, maar ook Pakwa (verteerd). De symptomen van Pakwa Grahani worden beschreven onder het kopje ‘algemene symptomen’. De overige classifisering van patiënten is als volgt: Iemand heeft mogelijk de typisch enkele vorm van Grahani of twee of meer vormen van Grahani tegelijkertijd.
Sama Grahani
De Grahani die veroorzaakt wordt door indigestie van Dosha wordt Sama Grahani genoemd. De belangrijkste symptomen zijn een voorgeschiedenis van Aama-aandoeningen, herhaalde constipatie, speekselafscheiding, buikpijn, brandend gevoel, anorexia, een zwaar gevoel in de buik en de rest van het lichaam, slijmerige of vettige afscheidingen in de stoelgang, pijnlijke krampen tijdens het ontlasten (Tenesmus). Het stellen van de diagnose Sama en Pakwa vereist zeer diepgaande kennis van Ayurveda.
Vataja Grahani
Overmatige dorst, droge keel, pijn in de hartstreek, verandering van de smaaksensatie, gewichtsverlies, winderigheid een aantal uur na de maaltijd, ongebonden ontlasting en de neiging om meer voedsel tot zich te nemen zelfs na aanhoudende indigestie. Vataja Grahani gaat soms gepaard met herhaalde hoestbuien of astma.
Pittaja Grahani
Gelige of blauwige ontlasting, onprettig ruikende oprispingen, zure oprispingen, anorexia, brandend gevoel in de hart- en keelstreek. Gelige verkleuring van de huidskleur in sommige chronische gevallen.
Kaphaja Grahani
Langzame spijsvertering, slijmerige ontlasting, misselijkheid, braken, anorexia, een vreemde sensatie in de mond, zoetige smaak in de mond. Kaphaja Grahani gaat soms gepaard met een neusslijmvliesontsteking en verkoudheid.
Behandeling van Grahani
Het behandelen van Grahani of PDS met Ayurveda bestaat uit drie aspecten: dieet, gedrag en supplementen.
Dieet
Ongezonde eetgewoonten zijn de directe oorzaak van verstoorde Agni. Daarom dient men als voorzorgsmaatregel op gezette tijden een maaltijd te nuttigen. Vermijd junkfood, etenswaren waar u overgevoelig of intolerant voor bent en moeilijk verteerbaar voedsel. Iedereen heeft een unieke lichaamsgesteldheid. Op basis daarvan beveelt Ayurveda iedereen een dieet aan dat het beste bij hem of haar past. Voor persoonlijk voedingsadvies op basis van uw gezondheid raadpleegt u een gekwalificeerd Ayurveda behandelaar. Tijdens een consultatie kan uw Ayurveda-deskundige tevens vaststellen welke voedingsstoffen u minder goed verdraagt.
Ter bevordering van de genezing kunt u bij bepaalde aandoeningen aan de Agni een dieet volgen, bijvoorbeeld na diarree, indigestie of andere kwalen. Dit dieet wordt in de Ayurveda vermeld onder ‘Sansarjana Krama’. Het is een duidelijk gestructureerd dieetplan dat, afhankelijk van de toestand van de Agni, begint met licht verteerbaar voedsel in beperkte hoeveelheden. Naarmate de Agni zich herstellen, krijgt men mondjesmaat zwaardere kost te verteren. Men went zo geleidelijk aan een normaal dieet. Bovendien krijgen de Agni de tijd om aan te sterken, waardoor ze na verloop van tijd betere bescherming bieden tegen onregelmatigheden in onze dagelijks voedingsiname. Een aantal voedselproducten die beschreven worden in Ayurveda worden beschouwd als heilzaam voor de Agni. Ook komen ze voor in het eerder genoemde dieet en worden ze gebruikt voor de therapie.
Dergelijke diëten bevorderen de verteringsenzymen, spijsvertering, opname, herstellen de normale darmflora en een tekort aan voedingsstoffen. Nog belangrijker echter is dat ze bijdragen aan een regelmatige en normale stoelgang. Er zijn ook speciale diëten voor mensen met PDS die chronisch geconstipeerd zijn en de stoelgang als pijnlijk ervaren. Deze diëten hebben een kalmerende werking op de darmen. Bovendien reguleren ze de Vata Dosha, wat verlichting biedt bij constipatie, pijn en tenesmus. Voor een persoonlijk dieetplan kunt u advies inwinnen bij uw Ayurvedabehandelaar.
Gedrag
Factoren zoals stress en depressie kunnen leiden tot beginnende klachten die verband houden met Grahani of PDS. Stress en depressie ontregelen namelijk het functioneren van de Agni. Voldoende en regelmatig sporten versterkt het lichaam, is bevorderlijk voor de Agni en ontdoet het lichaam van stress. Meditatie, Yoga en Pranayama zijn heilzaam voor de geest en verhogen de stressweerstand. De Ayurveda schrijft een aantal systematische leefregels voor, zoals seizoensregels (Ritucharya) en dagelijkse regels (Dinacharya). Hiermee kan men zich beschermen tegen kwalen die het gevolg zijn van een verkeerde levensstijl. Door het gedrag aan te passen voorkomt men PDS en verkort men tevens de herstelperiode. Zuivering en Shodhana-supplementen op basis van Ayurveda ontgiften uw lichaam, verwijderen de onverteerde en misvormde tussenproducten (metabolieten) uit uw lichaam, reinigen de lichaamskanalen op natuurlijke wijze en ondersteunen de werkzaamheid van supplementen.
Supplementen
Gebaseerd op hoe PDS zich uit en de algemene gezondheid van de patiënt, heeft men bij Ayurveda de keuze uit een groot aanbod van supplementen. Alle supplementen zijn gebaseerd op één principe: verbetering van de spijsvertering en Agni, verbetering van PDS en tevens, dankzij een therapie op maat, volledig herstel van de gezondheid van de patiënt.
Een Ayurvedisch therapie kan heel persoonlijk zijn: sommige mensen hebben alleen warm water nodig, een ander misschien slechts een enkelvoudig kruidenpoeder of een combinatie van pillen, terwijl weer een ander mogelijk een ontgiftingskuur moet ondergaan. Voor optimaal resultaat dient een kruidenkuur alijd gecombineerd te worden met een aanpassing van de leef- en eetgewoontes. Een volledige examinering door een gekwalificeerd Ayurveda behandelaar en een beoordeling van de Prakriti, of algemene gezondheid, verhogen de kans dat de juiste therapie wordt voorgeschreven. Men mag uitsluitend Ayurvedische supplementen gebruiken onder strikte observatie van een gekwalificeerd Ayurveda-arts. Dit is uitermate belangrijk aangezien de behandeling van de Agni nauwgezette observatie en een precieze afstemming van de kuur op de patiënt vereist.
Een behandeling op maat voor iedereen is de grote meerwaarde van Ayurveda. In de Ayurvedische therapie staat niet de ziekte maar de individuele mens centraal. Ayurveda legt de nadruk op hoe mensen ziekte moeten voorkomen en hoe zij weerstand kunnen bieden aan een ongezonde levensstijl. Veel Ayurvedische supplementen ter verbetering van PDS hebben anti-microbiële eigenschappen. Toch worden deze supplementen niet getypeerd door de mate waarin ze effectief zijn tegen micro-organismen, maar eerder door het feit dat ze het genezingsproces teweegbrengen bij patiënten. Volgens de Ayurveda is iemand namelijk nog niet genezen nadat de ziekteverwekker uit zijn/haar lichaam is verdwenen; in plaats daarvan wordt het immuunsysteem afhankelijk gemaakt van de Ayurvedische kruiden. Een kuur die ervoor zorgt dat het lichaam sterker wordt en het de kans geeft om de ziekte te bestrijden, is juist gebaat bij Ayurveda. Het is om die reden dat Ayurveda een veelbelovende therapie is voor de vele aan PDS-gerelateerde aandoeningen en andere chronische klachten.
Dr. Pranit Ambulkar MD, Ph.D. (Sch.)
Ayurveda Consultant Physician & Ayurvedic Pharmaceutist